Wcześniactwo pozostaje jednym z głównych nierozwiązanych problemów zdrowia publicznego zarówno w Polsce, jak i na całym świecie. Według Światowej Organizacji Zdrowia na całym świecie blisko 0,4% niemowląt rodzi się skrajnie przedwcześnie, czyli przed 28 tygodniem ciąży. W Polsce przedwcześnie kończy się blisko 7% porodów, przy czym liczba ta stale się zwiększa.
Wprawdzie postępy w intensywnej opiece neonatologicznej przesunęły granice przeżywalności dzieci przedwcześnie urodzonych aż do 22-23 tygodnia ciąży, jednak wszystkie te niemowlęta obarczone są zwiększonym ryzykiem zachorowalności i śmiertelności w porównaniu z niemowlętami urodzonymi w terminie. Ryzyko to wzrasta wraz ze spadkiem wieku ciążowego (GA) - wskaźniki przeżycia wynoszą: 9% w 22 tygodniu GA, 81% w 25 tygodniu GA i 94% w 28 tygodniu GA. Wynika to z dwóch powiązanych ze sobą czynników: niedojrzałości narządów (wśród których niedojrzałość płuc jest głównym czynnikiem wpływającym na wiele powikłań wcześniactwa) i niezamierzonych jatrogennych konsekwencji przeprowadzanych zabiegów medycznych.
Rozwiązaniem dla tych najmniejszych pacjentów może być sztuczne łożysko, które odtworzyłoby fizjologię płodu w taki sposób, aby wspierać prawidłowy rozwój narządów. Koncepcja pozaustrojowego wspomagania wcześniaków jest obiecująca ze względu na analogię do wewnątrzmacicznej fizjologii płodu, w której pozaustrojową wymianę gazową utrzymuje łożysko.
Prace nad sztucznym łożyskiem trwają już od ponad 50 lat, jednak z ograniczonym powodzeniem. Głównymi przeszkodami były jak dotąd: postępująca niewydolność krążenia spowodowana brakiem równowagi obciążenia wstępnego lub następczego wywieranego na serce przez opór oksygenatora i obwody wspomagane pompą, stosowanie otwartych inkubatorów skutkujące zanieczyszczeniem i sepsą oraz problemy związane z dostępem naczyniowym pępowiny, skutkujące skurczem naczyniowym. Dopiero w ostatniej dekadzie, dzięki zaawansowanej technologii i innowacyjnym podejściom, odrodziło się zainteresowanie opracowaniem sztucznego łożyska w celu dalszego zmniejszenia śmiertelności i zachorowalności wcześniaków. Obecnie zaprezentowany przez dr Alana Flake z Children’s Hospital of Philadelphia (USA) na Światowym Kongresie Medycyny Płodowej projekt przeszedł już badania na modelu zwierzęcym, a dokładnie na płodach owczych. Skrajnie przedwczesne płody jagniąt mogły być konsekwentnie podtrzymywane w urządzeniu pozaustrojowym przez okres do 4 tygodni bez widocznych zaburzeń fizjologicznych i niewydolności narządowej. Wyniki te przewyższają wszystkie poprzednie próby pozaustrojowego wspomagania skrajnie przedwczesnego płodu zwierzęcego zarówno pod względem czasu trwania, jak i dobrostanu fizjologicznego.
Na czym polega sztuczne łożysko? "Model zakłada, że wcześniak będzie znajdował się w środowisku płynnym, jak najbardziej zbliżonym do macicy matki, w miękkim pojemniku wykonanym z biokompatybilnych materiałów, chronionym przed dźwiękiem i światłem. Następnie zostanie podłączony przez pępowinę do systemu specjalnych rurek, a następnie do oksygenatora, czyli urządzenia, które zapewni mu niezbędną ilość tlenu. Przez pępowinę będzie również otrzymywał składniki odżywcze, hormony i inne substancje potrzebne do jego prawidłowego rozwoju."
Bez wątpienia dorobek ostatnich 10 lat bardziej, niż kiedykolwiek wcześniej przybliżył nas do klinicznego zastosowania sztucznego łożyska. Oprócz obiecującego potencjału klinicznego technologia ta zapewniłaby nowatorski model badawczy odpowiadający na podstawowe pytania dotyczące fizjologii płodu, w tym roli i wkładu łożyska, jak również matczynych hormonów oraz czynników wzrostu w rozwój wewnątrzmaciczny człowieka. Stanowiłaby również środowisko do badania patofizjologii nieprawidłowych stanów, w tym niedotlenienia wewnątrzmacicznego. Na podstawie obecnych modeli zwierzęcych możemy ocenić potencjał korzyści terapeutycznych modeli sztucznego łożyska również dla wskazań innych niż skrajne wcześniactwo. Na przykład ograniczenie wzrostu płodu spowodowane przez niewydolność łożyska można by odwrócić poprzez zastosowanie sztucznego łożyska, zapewniając w ten sposób odpowiednią podaż tlenu i optymalnego odżywienia. Zastosowanie sztucznego łożyska może okazać się korzystne również w przypadku wykrycia ciężkich wrodzonych wad rozwojowych serca, płuc lub przepony, umożliwiając korektę przed rozpoczęciem wentylacji mechanicznej. Wreszcie, sztuczne łożysko zapewniałoby bezpośrednie dostarczanie środków terapeutycznych do płodu z pominięciem naturalnej bariery łożyskowej i metabolizmu matki (terapia komórkami macierzystymi, terapia genowa).
Sztuczne łożysko to ogromny przełom w opiece neonatologicznej, którego już wkrótce możemy być naocznymi świadkami.
Comments